"Het laat mijn hart sneller kloppen": Jasper Doest over het breken met de tradities van wildlifefotografie

Met de spraakmakende en bekroonde portretten van Japanse sneeuwapen vestigde Jasper Doest zo'n tien jaar geleden in één klap zijn naam als wildlifefotograaf. Maar in plaats van op zijn lauweren te gaan rusten en zijn energie te wijden aan het onderwerp waar hij bekend mee werd, streeft de professionele fotograaf uit Nederland naar een meer fotojournalistieke stijl, geïnspireerd op zijn emotionele reacties op de interactie tussen de mens en zijn omgeving.

Het is, zo geeft hij toe, een nieuwe aanpak die veel praten vereist – meestal tegen zichzelf. "Ik vraag mezelf: 'Waardoor wordt deze emotionele reactie veroorzaakt?'. Door mezelf die vraag te stellen, krijg ik vaak antwoorden, en dan weet ik welke ingrediënten ik moet samenbrengen voor een compositie", zegt Jasper.

Hoewel sommige fotografen zich wel twee keer zouden bedenken voordat ze hun bekroonde stijl wijzigen, vindt Jasper dat hij nu meer zijn persoonlijke interesses volgt, juist omdat hij uit zijn comfortzone is gestapt. "Ik heb een bachelor of science in klimaatverandering", zegt hij. "Dat is mijn achtergrond en daar gaat mijn hart sneller van kloppen. Maar ik realiseerde me dat mijn foto's daar niet mee overeenkwamen, en dus ben ik een nieuwe weg ingeslagen."

Als meervoudig winnaar en jurylid is Jaspers perspectief op fotocompetities de moeite waard om naar te luisteren. Met dat in het achterhoofd vroegen we hem naar zijn mening over prijzen.

Hoe belangrijk zijn prijzen voor een fotograaf?

"Als het niet mijn beroep was, zou ik niet aan wedstrijden meedoen. Waarom zou je beter willen zijn dan iemand anders als je het gewoon voor je plezier doet? Maar wedstrijden zoals Wildlife Photographer of the Year, World Press Photo en European Wildlife Photographer of the Year kunnen goed zijn voor je carrière als je ten minste de marketing- en promotiemogelijkheden van het winnen van dergelijke wedstrijden weet te benutten. Als je niets doet na het winnen van een prijs, maakt het denk ik geen verschil. Roem en aandacht zijn vluchtig."

Voel je na al je successen nog steeds de behoefte om aan wedstrijden mee te doen?

"Jazeker. Mijn doel is om vaak onbegrepen onderwerpen een stem te geven en om op grotere schaal dingen te veranderen. Ik heb het gevoel dat ik nog maar net ben begonnen. Dat is het doel en dankzij die wedstrijden kan ik een groter publiek aanspreken. Alleen daarom doe ik mee – om op dat platform te komen."

Wat is het verhaal achter je recente verandering van richting?

"Ik denk dat dat gebeurde toen ik 50 dagen op Rotterumeroog, het enige onbewoonde eiland van Nederland, verbleef. Dat was voor de Nederlandse editie van National Geographic Magazine. Ze bestonden 125 jaar en wilden iets speciaals. Dat eiland wordt beschermd door strenge Europese natuurbeschermingswetten en omdat er niemand woont, had ik veel tijd voor mezelf, met mijn eigen gedachten. Dat hielp om mijn hoofd leeg te maken en daardoor realiseerde ik me dat mijn innerlijke stem en mijn visuele stem niet parallel liepen."

De laatste tijd ben je bezig met het fotograferen van ooievaars op een manier die heel anders is dan onze traditionele perceptie van deze vogels. Hoe heeft dat project jouw ontwikkeling als fotograaf beïnvloed?

"Traditioneel gezien gaat het bij natuurfotografie om de schoonheid van de natuur. Dat houdt vaak in dat we menselijke elementen weglaten. We zorgen er bijvoorbeeld voor dat dat huis op de achtergrond niet op de foto komt. Maar aangezien witte ooievaars altijd met mensen samen hebben geleefd, kon ik dat aspect niet vermijden. Het maakt onderdeel uit van hun natuurlijke geschiedenis. Tijdens het volgen van hun jaarlijkse trek van West-Europa naar Afrika ontdekte ik dat deze vogels – die beschouwd worden als symbool van nieuw leven en welvaart - voedsel zoeken tussen het afval van de mens, op de uitgestrekte vuilnisbelten op het Iberisch schiereiland. Ik realiseerde me dat ik bij het vertellen van deze verhalen ons er ook bij moest betrekken."

Je foto's zijn ook een succes bij fotowedstrijden. Wordt natuurfotografie steeds meer documentair en kunnen we meer van dit soort foto's verwachten tijdens wedstrijdtentoonstellingen?

"De fotojournalistieke manier van het vertellen van verhalen over wilde dieren is relatief nieuw in de wildlifefotografie, maar ik denk dat het een logisch gevolg is van het feit dat we ons steeds bewuster worden van onze planeet. We beginnen eindelijk de consequenties te zien van ons gedrag. De natuur is prachtig en daar moeten we van kunnen genieten, Maar we genieten al jaren van de natuur [op een idealistische manier waardoor we het op een afstand houden]. Ondertussen realiseren veel mensen zich niet dat de natuur ons thuis is en dat we daar goed voor moeten zorgen.

"De foto's die worden ingezonden voor de fotojournalistieke categorieën van de grote wedstrijden tonen dat er een grote behoefte is aan deze verhalen, omdat we op dit moment onze planeet uitbuiten, waardoor er bijna geen weg terug meer is."

In hoeverre is je werk veranderd wat betreft techniek en de objectieven en apparatuur die je gebruikt?

"Ik gebruikte meestal lange objectieven, waarbij de Canon EF 70-200mm f/2.8L IS II USM en Canon EF 400mm f/2.8L IS II USM mijn favorieten zijn. Maar sinds ik het grotere plaatje laat zien, gebruik ik ook kortere brandpuntsafstanden, om meer context te kunnen toevoegen.

"Ik werk graag met een vast Canon EF 35mm f/1.4L II USM-objectief omdat dat me dwingt meer met de context bezig te zijn, maar ik gebruik het Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM-objectief nog steeds het meest.

"Ik streef ook niet meer naar technische perfectie, want ik denk niet dat het de perfectie is die ons aanspreekt. Maar ik geloof wel dat de esthetische kant belangrijk is voor de kijker bij het vertellen van visuele verhalen."

Wat zit er in je cameratas voor een gewone dag in het veld – als er al gewone dagen zijn?

"Er zijn niet echt gewone dagen in het veld. Ik benader het organisch. Ik anticipeer op wat de wereld me te bieden heeft en ik kies mijn hulpmiddelen op basis van mijn verwachtingen. Het belangrijkste deel van mijn werk is de toegang tot locaties, en dus werk ik vaak met een vast objectief van 35 mm of 24-70 mm.

"Als het een erg visuele locatie is, neem ik voor de zekerheid een 16-35 mm mee. Als ik weet dat het lastig wordt om toegang te krijgen, voeg ik teleapparatuur toe. En afhankelijk van de situatie neem ik ook nog studioflitsers mee. Alleen als ik weet dat het moeilijk wordt om de context vast te leggen, neem ik grote teleobjectieven mee zoals een Canon EF 400mm f/2.8L IS II USM of een Canon EF 600mm f/4L IS II USM."

Is er nog iets dat Canon aan het repertoire kan toevoegen om een positief verschil te maken in je fotografie?

"Ik hoop nog steeds op een full-frame systeemcamera. De DSLR's van Canon zijn geweldig. Maar als ik met mensen werk, merk ik dat een Canon EOS-1D X Mark II of zelfs een Canon EOS 5D Mark IV met een Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM-objectief teveel inbreuk maken. Mensen reageren toch anders op kleinere camera's, waardoor het veel makkelijker wordt om mezelf tijdens een documentaireshoot onzichtbaar te maken."

Noem je jezelf nog steeds wildlifefotograaf, nu je werk zoveel is veranderd?

"Nee. Ik heb het woord wildlife van mijn website gehaald en nu staat er alleen nog mijn naam, gevolgd door 'fotografie'. Ik heb daar al sinds jongs af aan problemen mee. Ik denk niet graag in hokjes. Als je 'wildlifefotograaf' zegt, beperk je jezelf. Natuurlijk kun je nog steeds wildlife fotograferen en verhalen vertellen over wildlife, maar als je zegt dat je een 'wildlifefotograaf' bent, ga je in zo'n hokje zitten en laat je je verblinden door woorden. Je moet altijd buiten de kaders denken en kijken wat er nog meer is."