De histogrammen van je camera weergeven en gebruiken

Het histogram is zowel op je camera als op je fotobewerkingssoftware het meest nuttige hulpmiddel voor het vaststellen van de belichtingsinstellingen. Een histogram is een grafiek van de tintwaarden van een foto, die lopen van zwart aan de linkerkant tot wit aan de rechterkant. De hoogte van de grafiek op elk punt staat voor het relatieve aantal pixels in de foto met die specifieke tint of helderheid. Hoe hoger de grafiek, hoe meer pixels er zijn met die specifieke tint.

Op je camera kun je kiezen voor het luminantiehistogram, dat het algemene helderheidsbereik van zwart tot wit weergeeft, of het RGB-kanaalhistogram, dat het tintbereik voor elk van de drie kleurkanalen weergeeft.

In het kleurkanaalhistogram geldt: hoe hoger de grafiek naar de rechterkant van het histogram wordt, des te verzadigder zal die kleur in de foto zijn. Omgekeerd geldt: als de grafiek aan de linkerkant stijgt, dan is die kleur juist minder sterk aanwezig in de foto. Voor het beoordelen van de belichting van je foto is de algemene belichting nuttiger, tenzij je foto's maakt van een onderwerp met rijke kleuren waarbij al snel een of meerdere kleurkanalen vertekenen. Dit kan zelfs gebeuren als de algemene belichting prima is. Meer hierover binnenkort.

Druk, terwijl je een foto bekijkt op je EOS-camera, meerdere keren op de INFO-knop om door de verschillende weergaveopties te bladeren totdat je een histogram ziet. Het eerst histogram dat je ziet is het luminantiehistogram. Druk daarna nog een keer op de INFO-knop om de RGB-kleurenhistogrammen te bekijken.

Op het luminantiehistogram (voor de helderheid) staat de horizontale as voor het tintbereik van zwart (links) tot wit (rechts). Hoe hoger de grafiek op een bepaald punt, hoe hoger het aantal pixels met die specifieke tint, of anders gezegd: hoe groter het gebied met die tint in de foto.

De grafiek geeft het relatieve aantal pixels weer en niet de absolute waarde. Hoe meer de grafiek naar rechts neigt, hoe helderder de foto of het onderwerp. Omgekeerd geldt dat als de piek van de grafiek juist links ligt, je ofwel een onopvallend onderwerp aan het fotograferen bent, of de foto onderbelicht is. Als de grafiek afvlakt voordat het rechter uiteinde wordt bereikt, zijn er geen gebieden in de foto die puur wit zijn. Als de grafiek de linkerkant niet bereikt, zijn er geen effen zwarte pixels in de foto.

Een theoretisch ideaal diagram heeft de vorm van een bel (een normale curve), waarbij de grafiek net de uiteinden van de helderheidsschaal bereikt en waarbij de hoogste piek ergens in het midden ligt. In het echte leven zul je vaak andere grafieken zien. Bij een landschapsfoto zie je bijvoorbeeld vaak een piek aan de rechterkant vanwege de heldere pixels van de lucht en een piek aan de linkerkant vanwege de pixels in de donkerste schaduwen. In het midden zie je waarschijnlijk meerdere pieken die staan voor de middentinten van bijvoorbeeld het gras en de begroeiing in de scène.

Het is niet van cruciaal belang om de ideale belcurve te behalen. Zoek wel naar hoge pieken die aan de uiteinden van de grafiek zijn afgekapt. Dit geeft aan dat de schaduwen (links) of de hooglichten (rechts) vertekend zijn. We spreken van vertekening (clipping) wanneer details en gradaties van tinten verloren gaan en niet kunnen worden hersteld. Bij een landschapsfoto verlies je bijvoorbeeld al snel details in de helderste wolken. Ze zijn dan vertekend naar effen wit zonder enig verloop. Dit kunt je in het histogram terugzien als een afgekapte piek aan het rechteruiteinde van de grafiek. Je lost dit op door de belichting iets lager in te stellen en een nieuwe foto te maken. Zo verplaats je de piek van het histogram iets naar links en wordt de piek minder afgekapt (of liefst helemaal niet meer afgekapt) aan het rechteruiteinde.

Over het algemeen kun je bij digitale foto's meer details herstellen in schaduwgebieden dan in overbelichte gedeeltes. De vuistregel voor het fotograferen met een digitale camera is om je belichting in te stellen op de hooglichten en vervolgens de schaduwen te herstellen. Voor histogrammen wordt dit vaak 'belicht op rechts' genoemd. Het doel is om de foto zo veel mogelijk te belichten zonder (overdreven) vertekening in de hooglichten.

Als je de belichting te veel verlaagt, worden alle pieken in het histogram veel verder naar links in de grafiek verplaatst, wat betekent dat de foto veel donkerder is geworden dan je eerste opname. Hoewel je schaduwen helderder kunt maken bij het nabewerken, kun je geen kleuren en details herstellen in gebieden die helemaal zwart zijn geworden. Daarom is het bij scènes met veel contrast belangrijk om te bepalen op welke details je de nadruk wilt leggen: de schaduwen of de hooglichten.

De RGB-histogrammen geven de helderheid weer van de drie aparte kleurkanalen. Ze zijn vooral nuttig als je een foto maakt van een onderwerp dat uit één overheersende kleur bestaat.

Aangezien het luminantiehistogram de algemene helderheid voor alle drie de kanalen tegelijk laat zien, wordt het misschien niet duidelijk dat er vertekening plaatsvindt bij je onderwerp met één overheersende kleur. Er kunnen dus subtiele kleurvariaties verloren gaan. Als je naast het luminantiehistogram ook de RGB-histogrammen bekijkt, kun je de belichtingsinstellingen van de camera aanpassen zodat je beste resultaten krijgt.

Dit betekent niet dat er altijd een perfecte oplossing mogelijk is. Bij onze voorbeeldfoto van een rode bloem op een gele achtergrond kan onderbelichting ervoor zorgen dat het rode kanaal minder sterk vertekent, maar dat heeft ook invloed op het groene kanaal. In dit soort gevallen kun je misschien het beste meerdere foto's nemen, met bracketing van de belichting. Zo maak je bij het nabewerken een samengestelde foto waarbij je de foto's met de beste belichting van verschillende gebieden combineert. Dit kunt je goed beoordelen met de RGB-histogrammen. De samenvoegingstool in Canon's Digital Photo Professional (DPP)-software kan hier nuttig zijn, net als soortgelijke tools in andere software voor fotobewerking.

Als de overbelichtingswaarschuwing is ingeschakeld in het weergavemenu van je EOS camera, zie je misschien dat bepaalde gebieden van de foto knipperen. Dit geeft aan waar de overbelichte pixels zich bevinden in de foto. Het gaat hierbij dus om gebieden die zijn vertekend naar wit, waarbij details verloren zijn gegaan. We kunnen dit bevestigen met een snelle blik op het histogram. Als je wilt, kun je de belichting hierop aanpassen. Deze weergave is heel nuttig als je kiest voor 'belicht op rechts', omdat je hiermee kunt vaststellen of er vertekening plaatsvindt in belangrijke gebieden van de foto, of dat er alleen vertekeningen zijn in relatief kleine en onbelangrijke gedeeltes. In dat geval is het misschien een aanvaardbaar compromis als hiermee de foto in zijn geheel zo helder mogelijk blijft.