Authentiek, niet-verbonden en echt: waarom Gen Z dol is op #digicams

De sobere look van de late jaren negentig/vroege jaren nul is al enige tijd trendy bij Gen Z. Sociale media staan vol met foto's die het tegenovergestelde zijn van gestileerde selfies. Ze vangen het moment: rommelig, overbelicht en onbewerkt, maar wauw, wat zien ze er leuk uit. Wat we zien lijkt oprecht spontaan en authentiek. Niet in scène gezet. Niet geposeerd. Echt.

En hoewel er apps en filters zijn die de korrelige, slecht verlichte 'Indie Sleaze'-look behoorlijk goed weergeven, is er veel vraag naar 'vintage' digitale camera's (of #digicams, zoals ze liefkozend worden genoemd), zoals de IXUS- en Canon PowerShot-modellen in zakformaat, die een authentiekere look geven. En dat is belangrijk, omdat toen Gen Z de wereld van sociale media betrad, millenials elke millimeter op hun raster kunstzinnig fotografeerden, bewerkten en beheerden.

Gen Z en Gen Alpha zien er het nut niet van in om moeite te doen om hun publiek tevreden te stellen wanneer ze zichzelf een plezier zouden kunnen doen. Dat wil niet zeggen dat ze egoïstisch zijn. Ze hebben gewoon andere waarden dan de waarden waaraan we zo gewend zijn geraakt op sociale media in de afgelopen tien jaar. Als tien jaar gestileerde selfies, poseren in de sportschool en posts over #blessed zijn tijdens het kijken naar de zonsondergang ons iets hebben geleerd, dan is het wel dat sociale media veel werk kosten. Waarom zou een generatie die tijdens de ene crisis na de andere is opgegroeid zichzelf nog meer onder druk willen zetten?

Het voorrang geven aan 'sfeer in plaats van polijsten' is in zo'n grote mate geïntegreerd in hun online aanwezigheid om eenvoudigweg te worden genegeerd als een trend, wat de vraag oproept: komt het alleen maar voort uit een gevoel van afkeer van de gefilterde en publieksgerichte aanpak van millennials, of zit er iets diepers achter? Zou het kunnen dat we bijna in realtime een uitgeputte post-coronageneratie zien? Jonge mensen die filtervermoeidheid hebben, maar ook tot hun nek in generatieve AI zitten? Die zich in een wereld bevinden waarin ze de waarheid van alles in twijfel trekken, maar ook permanent 'aan' moeten staan?

Het is heel veel. Maar hoe heeft dit zich vertaald in ongepolijste, spontane foto's met weinig Megapixel? Zoals gebruikelijk bieden sociale media veel van de antwoorden. Een tiener die in 2008 is geboren, was 12 toen de eerste coronalockdowns werden ingesteld en werd toen van de speeltuin naar een hoofdzakelijk online wereld gedreven. Een wereld die bol stond van misleidende informatie en complottheorieën over de pandemie, in een tijd waarin foto's vrijwel direct konden worden bewerkt en gedeeld. Waarin niemand echt is wie of wat ze lijken dankzij een zware mist van Instagram-filters, Facetune en Photoshop. Toen verdween corona, kwam generatieve AI op en plotseling zijn absolute fantasieën slechts een prompt verwijderd.

Er zijn gewoonweg geen emoji's om het zware mentale tilwerk over te brengen dat deze jonge mensen in slechts vier absoluut verbazingwekkende jaren hebben moeten verrichten. De combinatie van sociale isolatie en toegenomen gebruik van technologie heeft gezorgd voor een slechte (of slechtere) geestelijke gezondheid bij jongeren. Ook docenten melden vaak dat hun tienerleerlingen minder vertrouwen hebben en angstiger zijn. Is het dan gek dat ze op zoek zijn naar iets 'echts'?

Dat woord weer. Het is een bewuste keuze en om te laten zien waarom, gaan we even een oefening doen. Denk eens na over hoe een typische tienerslaapkamer er in de jaren negentig uitzag en vergelijk die met de tienerkamers van tegenwoordig. Ja, er hingen in de jaren negentig posters aan de muren, er lag kleding op de vloer en de lege bekers waarover geïrriteerde ouders al generaties lang klagen. Maar er waren ook overal boeken, tijdschriften en cd's. Geen laptop, tablet, smartphone of e-reader. Het is veelzeggend dat op hetzelfde moment dat jongeren kasten en tweedehandswinkels doorspitten op zoek naar de oude Canon-camera's van hun ouders, ze ook cd's kopen en minifotoprinters voor hun verjaardag vragen.

Het valt samen met een tijd waarin een Instagram-bug verantwoordelijk werd gehouden voor het wissen van gearchiveerde verhalen. En kunstenaars, gefrustreerd door de financiële beperkingen van streaming, verkopen weer cd's in beperkte oplage met exclusieve nummers, posters, stickers en badges. Deze dingen kun je bezitten en koesteren. Hoewel de abonnementseconomie handig is, lijken tieners door de ongrijpbaarheid en risicofactor ervan weer teruggekomen bij het begin. Ze willen fysiek eigendom en een veilige afstand tot de online wereld wanneer hen dat uitkomt. Een digitale camera in je zak laten glijden lijkt misschien niet heel anders dan de virtuele aard van een telefoon, maar voor de hedendaagse tieners is er een wereld van verschil tussen de twee.

Omdat ze een verbonden generatie zijn, wat er ook gebeurt, en alles aan hen cultureel gevormd is door de mobiele technologie die altijd online is, waar en wanneer dan ook, en die ter wereld kwam op hetzelfde moment als zij. Bij de enorme voordelen ervan komt net zoveel druk kijken en, helaas, een angstig geleefd leven omdat je gezicht overal zou kunnen zijn. Een digicam opent een ruimte tussen plezier en de telefoon, een rustpunt in de tijd waarin het altijd 2002 is, niemand het iets interesseert of ze er perfect uitzien en er pas later iets met de foto's kan worden gedaan.

Wanneer de wereld razendsnel doordraait en iets binnen enkele minuten viraal kan gaan, heeft het iets heel kalm, vrolijks en gezonds dat jonge mensen ervoor kiezen om de foto's die ze nemen en de plaatsen waar ze die uiteindelijk delen, van elkaar te scheiden. Het lijkt erop dat hun reactie op de druk van sociale media is om, al dan niet bewust, te proberen het van binnenuit te veranderen. Door de smartphone tijdens een avond uit op de tweede plaats te zetten, verbreekt Gen Z tijdelijk de verbinding met de online wereld, maar hebben ze nog steeds dat cruciale bewijs van een geweldige tijd. Oftewel: "Foto's, of het is niet gebeurd".