Witbalans: definitie en instellingen

Het menselijk oog heeft een indrukwekkend dynamisch bereik en kan zich automatisch aanpassen aan de lichtomstandigheden, zodat we in heel fel licht, maar ook in het donker goed kunnen zien. Het oog en het brein werken samen om kleurzwemen te corrigeren, zodat een wit vel papier ook daadwerkelijk als wit wordt waargenomen, ongeacht het omgevingslicht.

Helaas zijn digitale camera's niet zo slim. Ze leggen de scène vast zoals die wordt waargenomen, met alle beperkingen van het apparaat. Daarom moet je in lastige lichtomstandigheden de witbalans instellen om tot het gewenste resultaat te komen. En dat is ook waarom je de camera soms moet vertellen wat de kleurtemperatuur is van het omgevingslicht in een bepaalde scène.

Wat betekent dit? Simpel gesteld bestaat licht uit de drie primaire kleuren: rood, groen en blauw. In theorie leidt een gelijke intensiteit van die drie kleuren tot wit licht, maar in de praktijk zijn deze kleuren in verschillende vormen en maten aanwezig, vanuit verschillende lichtbronnen. Kunstlicht straalt bijvoorbeeld meer rood uit dat fluorescerende lichtbronnen, die meer groen licht uitstralen. Natuurlijk licht is uiteraard ook afhankelijk van de omstandigheden, bijvoorbeeld de warmere kleuren (roder) bij een zonsondergang en koelere kleuren (blauwer) overdag. Deze wisselende kleuren kunnen worden uitgedrukt als een kleurtemperatuur, die wordt gemeten op de schaal van kelvin (hier later meer over).

Als je foto's maakt in een indeling die niet RAW is, zorgt de camera er tijdens de nabewerking voor dat de kleuren in de scène zo accuraat mogelijk worden weergegeven. Dit is niet altijd zo eenvoudig. De kleurtemperatuur van het omgevingslicht kan van invloed zijn op de wijze waarop de camera de kleuren ziet. Onze hersenen kunnen daar automatisch rekening mee houden, maar camera's niet. Zonder correctie zal een foto van een witte muur met kunstlicht er bijvoorbeeld heel geel uitzien, en onder een fluorescerend licht juist erg groen. Daarom hebben alle digitale EOS-camera's de optie om de witbalans in te stellen, afhankelijk van het omgevingslicht.

Als je in RAW fotografeert, heb je zelf alle touwtjes in handen tijdens de nabewerking. Je hoeft je tijdens het fotograferen dus geen zorgen te maken over de witbalans, maar het kan wel handig zijn om alles zo accuraat mogelijk in te stellen, zodat je de foto's die je maakt zo goed mogelijk kunt beoordelen.

Canon-camera's beschikken over verschillende witbalansinstellingen en je keuze is afhankelijk van het soort licht waarin je fotografeert.

Bij al deze instellingen moet de camera nog wel een aantal berekeningen doorvoeren om de juiste kleurbalans te bepalen. Er zijn echter nog twee andere instellingen waarmee je de touwtjes helemaal in handen hebt.

Je kunt de instelling Automatische witbalans voor al je foto's gebruiken en je camera de lichtinstellingen laten regelen, maar je kunt op basis van de lichtomstandigheden ook het witbalanssymbool selecteren. Hoe krachtig deze instellingen ook zijn, ze zullen niet in alle situaties voor een perfecte witbalans kunnen zorgen.

Gebruik in plaats daarvan de volgende stappen om foto's te maken met een juiste witbalans. Onthoud wel dat als je buiten bent, het licht continu verandert. Je zult deze stappen dus telkens moeten doorlopen wanneer de lichtomstandigheden veranderen of wanneer je naar een nieuwe scène gaat.

Je hebt een vel wit papier nodig of een neutraal grijze kaart. Als je scène en belichting geregeld is, plaats je het papier of de kaart in de scène. Zorg ervoor dat de witte kaart ten minste de middelste cirkel van de zoeker bedekt en maak een foto. Het kan voor de autofocus mogelijk lastig zijn om op de platte kaart scherp te stellen, dus probeer scherp te stellen op de rand van de kaart, of schakel over op de handmatige scherpstelling.

Selecteer vervolgens Handmatige witbalans in het hoofdmenu. Selecteer vanuit het scherm Handmatige witbalans de afbeelding die je tijdens de vorige stap hebt gemaakt. De gegevens van de witbalans van de foto worden geïmporteerd.

Sluit het menu en selecteer Handmatige witbalans in de witbalansinstellingen. De foto's die je hebt gemaakt zijn nu gebalanceerd op basis van je testfoto.

Op de camera's uit de EOS-1-serie is het menu iets anders. Het scherm Handmatige witbalans instellen bevat de volgende opties: Foto op kaart selecteren (dezelfde optie als hierboven) en Witbalans vastleggen en registreren. Bij deze laatste optie wordt ervan uitgegaan dat je nog geen foto hebt gemaakt om de handmatige witbalans op te baseren. Als je de tweede optie selecteert en vervolgens een foto maakt, leest de camera automatisch de afbeelding en wordt de witbalans aan de hand daarvan ingesteld.

In 2021 introduceerde de Canon EOS R3 een additionele manier om de handmatige witbalans in te stellen in Live View. Later werd dit ook beschikbaar voor de EOS R5 en EOS R6 with firmware-updates tot v.1.50.

Deze nieuwe procedure vermindert het aantal instelstappen en is gemakkelijker te volgen in lastige situaties. Bijvoorbeeld tijdens schieten onder water en in kleine ruimtes. Net als bij oudere camera's, blijft een neutraal witbalans-doel noodzakelijk.

De eerste stap is het selecteren van het pictogram Handmatige witbalans in het Quick-menu. Deze open je door op de Q-knop aan de achterzijde van de camera te drukken. Druk vervolgens op de Set-knop op de EOS R3 en selecteer, met het snelinstelwiel aan de achterzijde van de camera, het nummer (1-5) dat je aan de witbalans wilt toekennen. Sla deze stap over op de EOS R5 en EOS R6. Richt daarna, ongeacht welke van de drie camera's je hebt, de camera op het witbalansdoel en druk op de knop Delete. Hierdoor zie je het effect van de nieuwe witbalansinstelling.

Druk tot slot op de ontspanknop om het proces af te ronden. Deze camera laat nu een referentie-afbeelding, histogram en bevestiging zien dat de handmatige witbalans is geregistreerd.

Als op de EOS R3 verschillende handmatige witbalansinstellingen en verschillende nummers zijn ingesteld, kun je de geprefereerde optie selecteren via de witbalansinstellingen in het hoofdmenu. Het is ook mogelijk om het pictogram Handmatige witbalans te selecteren in het Quick-menu, de Set-knop in te drukken, het nummer (1-5) te selecteren met het snelinstelwiel, en vervolgens de Set-knop of ontspanknop in te drukken.

Mogelijk is het nog steeds lastig om in de camera de juiste kleurbalans te vinden. De digitale EOS-camera's van na 2003 hebben daarom een automatische bracketingfunctie voor de witbalans. Hiermee kun je de witbalansinstelling bracketen, op dezelfde manier waarop je dat voor belichtingen kunt doen. Je kunt voor de wijziging uit 3 niveaus kiezen. De foto's worden vervolgens in deze volgorde gemaakt: 1 = ingestelde kleurtemperatuur, 2 = koelere/blauwere kleur, 3 = warmere/rodere kleur.

Met al deze opties is het mogelijk om een volledig neutrale tint te vinden in de meeste opname-omstandigheden. Toch leidt dit mogelijk niet altijd tot de mooiste foto's. Zo zijn er tijdens carnaval waarschijnlijk veel verschillende lichtbronnen: kunstlicht met een gele gloed, fluorescerend licht met groene tinten, en heel veel neonlichten. Zelfs als je alle aanwezige lichtbronnen zou kunnen balanceren, zou het resultaat er heel klinisch kunnen uitzien. Het plezier, de warmte en de sfeer van het spektakel zou daarbij verloren gaan. Ga er dus niet blind van uit dat neutraal het best is en maak je niet al te veel zorgen om die witbalans perfect te krijgen in de camera, vooral wanneer je in RAW fotografeert.

Als je je camera hebt ingesteld om JPEG-bestanden op te slaan, past de camera de witbalansinstellingen toe tijdens de bewerking van de foto, voordat deze op je geheugenkaart wordt opgeslagen. Je kunt de kleur na afloop enigszins aanpassen in je beeldbewerkingssoftware, maar de witbalansinstelling staat vast en sterke kleurzwemen zijn dan lastig om te verwijderen. Als je fotografeert in RAW, vermijd je deze bewerking in de camera. Bovendien is de foto die op de geheugenkaart wordt opgeslagen, exact dezelfde als de foto die door de CMOS-sensor is vastgelegd. Vervolgens is het aan jou om de witbalans in je verwerkingssoftware voor RAW-bestanden aan te passen.

De DPP-software (Digital Photo Professional) van Canon biedt verschillende krachtige opties om dit te doen. Je kunt het witbalanspipetje gebruiken om op een gebied in de foto te klikken dat wit of neutraal grijs zou moeten zijn. De kleuren worden vervolgens op basis daarvan aangepast. Je kunt de schuifregelaar voor kleurtemperatuur gebruiken of de kleurtemperatuur opgeven in kelvin. Je kunt ook de schuifregelaars voor blauw-amber en magenta-groen gebruiken om de balans te bepalen. Andere verwerkingssoftware van RAW-bestanden beschikken over vergelijkbare tools.

Een van de voordelen van fotograferen in RAW is dat je verschillende witbalansinstellingen kunt toepassen op de afbeelding, om te zien welke instelling de meest natuurlijke of mooiste resultaten oplevert. Het oorspronkelijke RAW-bestand blijft ongewijzigd. Dat betekent dat je terug kunt gaan naar het RAW-bestand als de eerste resultaten je niet bevallen. Ook kun je varianten van de foto maken, met een andere uitstraling en sfeer.