Ingo Arndt: het verborgen leven van de honingbij vastleggen

Bijen zoemen door een gat in een boomstam, waarin een kolonie van duizenden bijen zich heeft genest. Maar ze zijn niet alleen - ze worden geobserveerd door een fotograaf die zijn lens op het hart van hun nest richt. Dit is een wilde kolonie honingbijen in de achtertuin van wildlifefotograaf Ingo Arndt in Langen, Duitsland.

Ingo heeft in de loop der jaren meerdere prijzen gewonnen bij de Wildlife Photographer of the Year-wedstrijd en maakt al ruim drie decennia over de hele wereld prachtige natuurfoto's. Na vele maanden in de wildernis van Patagonië te hebben gefotografeerd, verlegde Ingo in 2019 zijn aandacht naar plekken dichter bij huis. Sindsdien heeft hij duizenden fascinerende macrofoto's van honingbijen gemaakt, waarvan sommige gedrag vertonen dat nog nooit eerder is waargenomen.

Ingo werkte samen met wetenschappers en onderzoekers om een kolonie wilde honingbijen aan te trekken. Zo kon hij hun doen en laten op geheel nieuwe manieren verkennen. Hier vertelt hij hoe hij een van de grootste fotoarchieven over honingbijen ter wereld heeft aangelegd en hoe hij met de Canon EOS 5DS R, Canon-macro-objectieven en Canon Speedlites zijn kleine en vliegensvlugge onderwerpen wist vast te leggen, en zeer bijzonder gedrag aan het licht bracht.

Toegang tot de kolonie

Honingbijen zijn geliefd omdat ze honing maken en een scala aan bloemen, fruit en gewassen bestuiven. Maar de honingbijpopulatie neemt wereldwijd sterk af, net als de populatie van vele andere insecten. Dit trok Ingo's aandacht. "Deze insectenpopulatie sterft", zegt hij. "Ik wilde mensen laten zien hoe belangrijk honingbijen zijn."

Ingo werkte samen met wetenschappers in de bossen van het nationale park Hainich in Duitsland en moest heel wat moeite doen om de honingbij (Apis mellifera) vast te leggen. Zo klom hij zelfs twintig meter omhoog in een boom om in de buurt van de nesten te komen. "Ik had al snel door dat ik goede foto's kon maken, maar dat de interessantste dingen in de nestholte plaatsvinden", zegt hij. "Het leek me daarom interessant om een omgevallen boom mee naar huis te nemen en de honingbijen daarin te laten nesten."

Actie vastleggen met Speedlite-flitsers

Ingo koos een Canon EOS 5DS R om zijn kleine onderwerpen te fotograferen vanwege de resolutie van 50,6 Megapixel. Hij gebruikt een flitser voor al zijn foto's, waaronder maximaal zes Canon Speedlite 600EX II-RT-flitsers, plus ringflitsers en aangepaste softboxen.

Er zijn verschillende Canon-objectieven die ideaal zijn voor macrofotografie in verschillende situaties. Ingo heeft zowel een Canon EF 100mm f/2.8 Macro USM- als een Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM-objectief, maar voor dit project gebruikte hij de eerstgenoemde. Beeldstabilisatie was niet nodig, en omdat er geen adapter nodig was, was het eenvoudiger om met de Canon Macro Twin Lite MT-24EX-flitser te werken.

"Ik heb veel gewerkt met het Canon EF 100mm f/2.8 Macro USM-objectief en het Canon MP-E 65mm f/2.8 1-5x Macro Photo-objectief", zegt hij. "Dit is een zeer belangrijk objectief, want je kunt dichtbij komen en zo veel details vastleggen. Ik kon op deze manier portretten maken van [individuele] honingbijen. In combinatie met de flitser en de camera worden zo ongelooflijk veel details zichtbaar. Als ik een groter kader had voor het fotograferen van het nest, gebruikte ik het Canon EF 16-35mm f/4L IS USM-objectief en een Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM-objectief."

Ingo is een ervaren macrofotograaf en heeft insecten over de hele wereld gefotografeerd, van de miljoenen monarchvlinders in Mexico tot migrerende treksprinkhanen in Madagaskar, maar ook hij moest experimenteren om de juiste belichting te vinden.

"De honingbijen zijn zo klein en bewegen zo snel dat het echt niet mogelijk is om ze te fotograferen met natuurlijk licht", legt hij uit. "Voor goede resultaten moet je het een en ander uitproberen met de Speedlites. Het is altijd goed om meerdere flitsers tegelijk te gebruiken. Met zacht licht aan de voorkant en de achtergrondverlichting aan de zijkant kun je zo het hele lichaam van het insect verlichten.

"Soms gebruikte ik de flitsers als een spotlight, vooral in de holte. Als je ze namelijk in een grote hoek gebruikt, wordt alles verlicht en ziet het er heel plat uit. Maar als je ze als spotlight op de belangrijkste plek richt, creëer je iets mystieks."

Een blik in het geheime leven van bijen

Ingo heeft duizenden foto's gemaakt vanuit zijn schuilplaats, buiten het nest en in de nabijgelegen bossen. Hij heeft er honderden uren aan gewerkt. "Macrofotografie is niet heel anders dan het fotograferen van andere wilde dieren", zegt hij. "Je moet veel foto's maken. Ik schat dat ik 80.000 foto's voor dit verhaal heb gemaakt en uiteindelijk heb ik ongeveer 300 foto's geselecteerd. Ik moest heel wat experimenteren om het perfecte beeld vast te leggen. Soms maak je per ongeluk een goede foto, maar meestal vergt het veel werk, ervaring en kennis."

Ingo heeft in deze uitgebreide fotoserie gedrag vastgelegd dat nog nooit eerder was waargenomen. Hij documenteerde bijen die duelleren met hoornaars, leden van de kolonie die het nest koelen door water te braken en met hun vleugels te wapperen, en bijen die hun benen vergrendelen om een levende ketting te vormen tijdens het bouwen van bijenraat. Hij werkte hierbij samen met professor in de biologie Jürgen Tautz, die al ongeveer 25 jaar in honingbijen is gespecialiseerd en is verbonden aan de Julius Maximilians-universiteit in Würzburg in Duitsland.

"Veel onderzoek draaide om het verhogen van de honingproductie van honingbijen, maar bijna niemand deed onderzoek naar het natuurlijke gedrag van de honingbij", zegt Ingo. "Wat ik in het spechtennest heb gefotografeerd, was nog nooit eerder vastgelegd. Ik stuurde mijn foto's naar professor Tautz en elke dag vond hij iets nieuws dat nog nooit eerder was waargenomen. Het was verbazingwekkend hoeveel nieuwe dingen ik kon laten zien met dit verhaal."

Samen publiceerden ze het boek 'Honigbienen – geheimnisvolle Waldbewohner' (Honingbijen - mysterieuze bosbewoners) en Ingo werkt nu aan documentairefilm die voortborduurt op de foto's en waarin het leven in het nest van de honingbijen centraal staat.

Naar aanleiding van de wereldwijde quarantainemaatregelen vanwege de COVID-19-pandemie, werden Ingo en zijn partner Silke gedwongen eerder terug te keren naar huis na een lange reis in Patagonië. Ingo werd bij thuiskomst begroet door zijn kolonie. Dankzij zijn bijen in de achtertuin kon hij dieren in het wild vastleggen zonder zijn huis te verlaten, en zijn bijzondere portrettering van de honingbij voortzetten.