Maciek Nabrdalik over zijn ontdekkingstocht door Tsjernobyl met de EOS R

Iedere dag ging Canon Ambassador Maciek Nabrdalik naar hetzelfde café aan de rand van de vervreemdingszone van Tsjernobyl. De Poolse documentairefotograaf, die ook een ervaren barista is, had de eigenares geleerd hoe ze betere koffie kon halen uit haar versleten oude apparaat. Toen hij op een dag voor het café stond, met zijn camera over zijn schouder en een kop koffie in zijn hand, raakte hij aan de praat met een lokale doodgraver.

Toen de man Macieks camera zag wilde hij weten waarom hij er niet op los klikte zoals de andere toeristen; de mensen kwamen met busladingen tegelijk opdagen om de plek van een van de grootste nucleaire rampen ter wereld te fotograferen. Volgens de doodgraver zagen de toeristen de plek als een safaripark, en de inwoners als stervende dieren. Maciek vertelde de doodgraver dat hij fotograaf was en geen toerist, en dat het niet zijn stijl was om mensen zonder hun toestemming te fotograferen.

Maciek was het soort foto's dat de doodgraver bedoelde al tegengekomen. Hij had documentaires gezien over de explosie in de vierde reactor, die het dak van de kerncentrale blies en waarbij 400 keer meer straling vrijkwam dan bij de atoombom op Hiroshima. Ook wist hij dat duizenden mensen na de ramp in april 1986 gedwongen waren geweest om hun huis te verlaten, waarna het gebied rondom de kerncentrale bekend kwam te staan als de vervreemdingszone. Tot op de dag van vandaag is dit een van de meest radioactieve plekken ter wereld.

Tijdens zijn jeugd hield Maciek zich al bezig met fotografie, maar aan de universiteit studeerde hij informatica. Hij nam deel aan een uitwisselingsprogramma in de VS en werkte in een zwembad in New Jersey. Daar had hij een Britse leidinggevende, Jack Wright, die eerder redacteur was geweest bij een tijdschrift. Maciek liet hem zijn werk zien. Toen een Britse krant Jack opdracht gaf om een verhaal te schrijven over het New York van na de aanslagen van 11 september, gaf hij Maciek zijn eerste kans door hem de foto's te laten maken voor het stuk. Al had Maciek niet eens een camera. "Jack zei dat hij het wilde doen, maar alleen met de fotograaf waarmee hij al een tijdje samenwerkte. Hij vertelde [de krant] dat mijn digitale camera kapot was gegaan bij een andere opdracht, en dat was gewoon gelogen. Ik had in mijn hele leven nog nooit een opdracht gedaan."

Eenmaal terug in Polen kreeg Maciek een baan bij een dagblad. Na een paar jaar won hij een prijs met een foto van de voormalige premier, die in een limousine werd afgevoerd nadat hij de verkiezingen van 2005 had verloren. Dat leverde hem "een klap geld" op die hij verstandig investeerde: in een workshop bij VII Photo Agency.

Na die workshop nam hij ontslag bij de krant en ging hij freelancen. Vrijheid was hierbij het sleutelwoord, zegt hij, want hij wilde zich concentreren op projecten die iets voor hem betekenden. Hij fotografeerde de tweede Poolse Miss Trans-verkiezing en publiceerde later een boek over de LGBTQ-gemeenschappen in Polen. Ook documenteerde hij het leven van jonge Portugezen die naar andere landen emigreerden. En in zijn eerste boek, The Irreversible uit 2013, verzamelde hij foto's en verhalen van overlevenden van de Holocaust over de hele wereld. Maciek werkte zich op tot een van de meest toonaangevende documentairefotografen ter wereld. Hij werkt vanuit Warschau en is tegenwoordig een volwaardig lid van VII.

Relaties opbouwen

Live View gebruiken op de EOS R

Maciek gebruikt vaak camera's uit 5D serie van Canon – op dit moment de Canon EOS 5D Mark IV – met drie objectieven: de Canon EF 28mm f/2.8 IS USM, de Canon EF 35mm f/1.4 USM en de Canon EF 40mm f/2.8 STM. Deze objectieven bevallen hem goed omdat ze zo klein, duurzaam en veelzijdig zijn. Hij heeft onlangs ook de Canon EOS R getest, de eerste full-frame systeemcamera van Canon, met het Canon RF 35mm f/1.8 IS Macro STM-objectief. Een aantal functies pasten uitstekend bij zijn fly-on-the-wall-stijl. Hij waardeert vooral de autofocus met oogdetectie, waarmee je door het scherm aan te raken kunt zorgen dat de focus iemands ogen blijft volgen. Sinds Macieks shoot bevatten firmwareupdates uitgebreide AF-oogdetectie ter ondersteuning van Servo AF.

Hij gebruikt nooit kunstlicht en fotografeert altijd in de handmatige modus, waarbij hij zijn instellingen aanpast terwijl hij door de straten loopt. Fotograferen met Live View heeft zijn voorkeur, want daarmee kan hij de kadrering realtime bepalen op het LCD-scherm van de camera. Omdat hij zo groot is, moet hij zich vaak in bochten wringen om te voorkomen dat de bovenkant van het beeld leeg blijft, zelfs wanneer hij mensen van gemiddelde lengte fotografeert. Maar met Live View kan hij veel comfortabeler fotograferen door de camera op borst- of kinhoogte te houden. Het variangle touchscreen van de Canon EOS R kan verticaal en horizontaal bewegen, dus hij kan het scherm in iedere houding makkelijk zien.

Live View komt zijn foto's ook op andere manieren ten goede. Hij heeft gemerkt dat hij er wat langzamer door werkt, en dat het resultaat daar nauwkeuriger van wordt. Hij kan de compositie op het scherm duidelijker zien dan door een zoeker, dus hij hoeft veel minder bij te snijden bij de nabewerking. Wanneer hij Live View gebruikt, kunnen zijn onderwerpen zich vaak beter ontspannen. Hij vergelijkt het fotograferen door een zoeker met het trekken van een pistool: de persoon waarop je richt, verstijft. Geruisloos fotograferen draagt ook bij aan de intimiteit waarnaar hij op zoek is.

"Werken met het scherm lijkt erg op de manier waarop mensen fotograferen met hun telefoon. Daar zijn ze aan gewend. Als ze je ogen kunnen zien, blijven ze veel kalmer. Het is minder confronterend. Omdat ze mijn ogen kunnen zien, weten ze wat mijn bedoelingen zijn.

"Deze camera heeft ook iets waarop ik altijd al zat te wachten: een volledig geruisloze sluiter. Het geluid van de sluiter doet vaak afbreuk aan de intimiteit van de situatie. Door geruisloos te fotograferen, raken ze aan me gewend en zijn ze meer op hun gemak."

Maciek bracht in 2016 Homesick uit, een boek over zijn reizen naar Tsjernobyl. De titel verwijst naar de gevoelens van heimwee van de mensen die hun huis moesten ontvluchten, maar ook naar de ziekten die het gevolg zijn van de straling in het gebied. Toepasselijk genoeg bleek Maciek de plek zelf ook te missen. En dus ging hij nadat hij zijn boek had uitgebracht nog twee keer terug.

"Ik ben op dit moment zeker niet bang voor straling. Ik begrijp het nu veel beter. Ik weet hoe je door de vervreemdingszone kunt lopen, hoe je dat veilig kunt doen. Het is me nu duidelijk dat ik mijn angst niet ben kwijtgeraakt door mijn verblijf op deze plek, maar door de mensen die hier wonen."