De toekomst van Nollywood? Vrouwen die verhalen vertellen over hun omgeving

Al tientallen jaren zijn vrouwen de dominante kracht op het scherm in Nigeria, maar de verhalen achter de films werden altijd door mannen bedacht. In de afgelopen jaren zijn er echter steeds meer vrouwelijke regisseurs. Zij bepalen de shots en geven verhalen vorm als screenwriters en cinematografen. Geleidelijk aan transformeren ze de Nigeriaanse bioscoop en delen ze de ervaringen van vrouwen in het openbaar.

Een van deze pioniers is Temitope Ogungbamila. In 2019 woonde ze een Miraisha-workshop over spiegelreflexcamera's bij... Maar ze kan haar verhaal het beste zelf vertellen. "Ik ging naar de training en dacht: 'We gaan gewoon de theorie leren.' Maar toen kreeg ik een camera om de community vast te leggen. Dit gaf mij zoveel kracht en ik vond het geweldig." Een volgende Miraisha-training in 2023 hielp haar inzicht te krijgen in de complexiteit van het vastleggen van authentieke menselijke ervaringen, waardoor ze haar begrip van en de benadering van film vormde. Zes jaar na die eerste workshop in 2019 is ze een bekroonde regisseur en cinematograaf bij het Agbajowo Collective, waar ze het medium gebruikt als krachtig platform om de verhalen van vrouwen in informele nederzettingen te vertellen, zoals haar geboorteplaats Bariga in Lagos.

"Vroeger zei ik dat ik niet op de normale manier de filmindustrie ben ingerold", zegt ze. "Ik ben er eigenlijk in terechtgekomen door de maatschappelijke impact van verhalen. Mensen kijken bijvoorbeeld meestal weg van de kracht van vrouwen in de maatschappij en wij [Agbajowo Collective] richten ons op een beeld van vrouwen die vechten voor hun community's. We willen laten zien dat vrouwen deze dingen kunnen doen."

Hun film, The Legend of the Vagabond Queen of Lagos, is het verhaal van een vrouw, Jawu, die in een informele nederzetting op het water woont. Ze is echter vastbesloten hard te werken en een beter leven op te bouwen voor zichzelf en haar zoon. Er doen zich verhalen de ronde over een ontwikkeling waarvoor haar huis zou moeten worden gesloopt en waardoor ze dakloos zou raken. Te midden van deze geruchten ziet ze een corrupte politicus een zak geld begraven. Deze zak geld neemt ze vervolgens mee. Het verhaal zit vol thema's die aanslaan bij Temitope, die zowel armoede als gedwongen uitzetting heeft ervaren. "Ik weet hoe het voelt, maar ik schrok toen ik me realiseerde dat deze dingen vandaag nog steeds gebeuren en mensen dat niet weten."

Het is begrijpelijk dat een verhaal van verdringing, veerkracht, vrouwelijke empowerment en hoop veel aantrekkelijker is dan alleen haar thuisland, dus het was meer dan logisch dat The Legend of the Vagabond Queen of Lagos in 2024 werd geselecteerd voor het internationale filmfestival van Toronto. "Problemen met huisvesting en dakloosheid is overal ter wereld herkenbaar", merkt ze op. "Dus ook al speelt de film zich af in Nigeria, mensen kunnen toch overeenkomsten zien met dingen die in hun eigen land gebeuren."

Het maken van dergelijke films kan echter een uitdaging zijn en Temitope heeft in korte tijd veel geleerd over het proces van financiering en pitchen. Vanwege de aard van haar werk werkt ze vooral met acteurs uit de lokale community. Dit 'eigendom', dat door iedereen gevoeld wordt, staat centraal in haar visie. "Ik ben me ervan bewust geworden dat de manier waarop ik verhalen vertel niet alleen draait om het trekken van mensen, ik wil mensen ook meenemen", legt ze uit. "Er zitten dus veel lagen in de film, omdat er zo veel verhalen achter de schermen zijn. En omdat ze deel uitmaken van de visie, zien ze het ook allemaal als hun visie."

Dit kan het echter lastig maken om investeerders te vinden, omdat er niet kan worden onderhandeld over de manier waarop de productie wordt uitgevoerd en het verhaal wordt verteld. "Ik heb ontdekt dat je mensen moet overtuigen van je idee, en een goede manier om dat te doen is door naar filmfestivals te gaan en je idee te pitchen", legt ze uit. Dit is iets wat ze leert door workshops te volgen, festivals te bezoeken, te netwerken en tegelijkertijd advies op te vragen.

Temitope is er ook van overtuigd dat het gevoel van rechtvaardigheid voor de camera doorwerkt naar iedereen achter de camera. "Er werken niet veel vrouwen in de techniek binnen de Nigeriaanse filmindustrie", zegt ze. "Het is dus geweldig om in zo'n omgeving te werken en de steun te krijgen van mensen als Nora Awolowo, momenteel de beste vrouwelijke cinematograaf in Nigeria, en andere vrouwelijke regisseurs." Toen ze op de set in Nollywood werkte, werd haar al snel duidelijk dat ze een van de weinige focus pullers in Nigeria is. Deze functie staat beter bekend als 'first assistant camera' en houdt in dat zij de cameralenzen nauwkeurig afstelt om het onderwerp tijdens een opname scherp in beeld te houden, vooral wanneer het onderwerp of de camera beweegt. Op dit moment heeft ze inderdaad het gevoel dat ze op de set alle vrouwen in de branche vertegenwoordigt, maar "we kunnen de biologische verschillen niet ontkennen, maar zelfs als we ons niet goed voelen, moeten we tien keer harder werken dan onze mannelijke collega's, gewoon om te bewijzen dat we het kunnen."

Het harde en principiële werk van Agbajowo Collective heeft zijn vruchten afgeworpen en heeft onlangs de Best Cinematography Award gewonnen bij het Nigeriaanse equivalent van de Oscars: de Africa Magic Viewers' Choice Awards. Als medeschrijver en coregisseur was ze, natuurlijk, heel enthousiast. "We wisten dat we kans maakten, maar de kwaliteit van de hele line-up was heel hoog. Toen ze onze naam noemden, dachten we: 'Wat?' Ik was echt sprakeloos. M'n gedachten sloegen op hol. Het was een levensveranderende ervaring."

Temitope is nog steeds een student, maar ze droomt groot en werkt momenteel aan een aantal nieuwe filmprojecten. Ze doet ook nog steeds vrijwilligerswerk voor het Miraisha-programma. Ze maakt beelden van achter de schermen tijdens workshops en inspireert studenten daarmee. "Miraisha is zo belangrijk, omdat het je laat zien dat er veel mogelijk is buiten de muren van deze community." Het spreekt natuurlijk voor zich dat Temitope en vele andere jonge vrouwen zoals zij een belangrijke rol spelen in het laten zien van deze mogelijkheden.

Meer informatie over het werk van ons Miraisha-programma.