De stijgende populariteit van ondertiteling

Ben jij lid van de ondertitelclub? Dat wil zeggen dat als je je favoriete tv-programma's, films of zelfs YouTube-video's bekijkt, je de ondertitels automatisch inschakelt, zelfs als je niet doof of slechthorend bent. Elke maand verschijnt er een onderzoeksartikel over hoe lezen een integraal onderdeel van de kijkervaring is geworden, maar dit gaat altijd alleen over jongeren. Het is duidelijk dat jongeren onder de 25 aanzienlijk meer ondertiteling gebruiken, maar er is ook een duidelijke toename bij andere leeftijden.

Het wordt ook wel een 'Gen Z-ding' genoemd, maar deze benaming is te groot voor wat een samenloop van omstandigheden lijkt te zijn en niet een algemeen verschil in smaak. En zoals Canon Ambassador en cinematograaf Elisa Iannacone uitlegt, is het geen 'plotselinge' verschuiving. "Zelfs toen ik in 2013 in het videoteam van Newsweek zat, voorzagen we alles van ondertitels omdat we op basis van statistieken wisten dat veel mensen dingen op hun telefoon zonder audio afspeelden." Dus misschien moeten we, in plaats van specifiek naar het 'wie' te kijken, nadenken over het 'waarom' en, nog belangrijker, voor 'welke' nieuwe problemen zijn ondertitels de oplossing?

Maximaal multitasken

'Kinderen hebben een hele korte spanningsboog tegenwoordig!' Maar gaat het alleen om kinderen? Een paar jaar geleden heeft Microsoft de resultaten gepubliceerd van een onderzoek onder 2000 mensen waaruit bleek dat de gemiddelde spanningsboog is afgenomen van twaalf seconden in het jaar 2000 naar acht seconden in 2013. Ter referentie: de spanningsboog van een goudvis is naar verluidt negen seconden. Je zou misschien zeggen dat er een verband lijkt te zijn tussen dit en de komst van 'overal internet'. Apps zijn tenslotte ontworpen om taken sneller en efficiënter te maken, maar heeft dit ook een directe invloed gehad op ons geduld? Hoeveel van ons hebben onze telefoon bij de hand als we een film kijken? 'Second screening' en 'sidebar conversations' (chatten met vrienden via berichten-apps terwijl je iets anders doet) komen steeds vaker voor en de ondertiteling biedt een manier om snel belangrijke gebeurtenissen op het tv-scherm bij te houden terwijl je kunt blijven praten in de groepschat of een pizza kunt bestellen.

Gewijzigde audio

De geluidskwaliteit is veranderd en microfoons zijn tegenwoordig zo helder en gevoelig dat acteurs hun tekst niet zo hard hoeven uitspreken om hoorbaar te zijn. Dit is een verbetering, maar heeft ook als gevolg dat je soms niet helemaal kunt volgen wat er wordt gezegd als je niet oplet, vooral niet als ze mompelen, fluisteren of een onbekend spraakpatroon hebben. Maar wat gebeurt er als er een dialoog plaatsvindt tijdens het achtervolgen van een auto? Of een explosie? Je denkt misschien dat ze gewoon het spraakvolume kunnen verhogen om het lawaai te compenseren, maar dat zou niet prettig zijn voor de kijker. Het stemvolume verhogen kan zorgen voor vervorming. En het explosiegeluid zachter zetten dan? Dat zou heel onrealistisch klinken, vooral in de bioscoop, waar Dolby Atmos-geluid 'beweegt' door de ruimte voor een meeslepende audio-ervaring. Natuurlijk worden de meeste films voornamelijk gemaakt om in de bioscoop te worden ervaren, maar we weten dat dat niet altijd het geval is. Waardoor we automatisch uitkomen bij...

Ver en breed kijken

"Grote Hollywood-films zijn bedoeld voor het grote scherm, maar als cinematografen hebben we veel moeten opgeven", vertelt Elisa. "We moeten al leren omgaan met het feit dat veel films op een tablet of telefoon, of zelfs op zo'n klein schermpje in het vliegtuig, worden bekeken. En kiezen ze [kijkers] voor de hoogste kwaliteit of voor de film die het snelst kan worden gedownload?" Onderweg kijken kan veel invloed hebben op wat je ziet en hoort: de mensen om je heen, het dragen van een koptelefoon (of niet), de helderheid van het scherm, reflecties, en zelfs het tijdstip. Slechte geluidskwaliteit, achtergrondruis en beleefdheid zijn over het algemeen de belangrijkste redenen om ondertiteling te gebruiken op kleine schermen, maar we zijn nog steeds geneigd om te multitasken. "Zelfs op een telefoon kun je het YouTube- of Netflix-scherm heel klein maken, zodat je verschillende apps tegelijk kunt gebruiken", legt Elisa uit. "Je kunt je hersenen tegelijkertijd op verschillende kanalen laten werken en kiezen wat volgens jou het belangrijkst is." Dit kan betekenen dat we een epische film bekijken op een scherm dat net zo breed is als een luciferdoosje. En witte ondertitels zijn het helderste element op het scherm.

Van klein naar groot scherm

Positief is dat streamingservices een absolute doorbraak zijn geweest voor niet-Engelse tv-programma's en films. Met name 'K-drama's' (series uit Korea, zoals Squid Game) zijn steeds populairder geworden en - ten minste gedeeltelijk - verantwoordelijk voor een toename in het gebruik van ondertiteling (nagesynchroniseerde versies zijn beschikbaar, maar jongere kijkers vinden dit 'cringe'). Squid Game en andere soortgelijke series hebben miljoenen kijkers gestimuleerd om een breder scala aan tv-series en films te bekijken. Het is een trend waarvan de populariteit blijft toenemen. Zoals Bong Joon-ho, regisseur van de Koreaanse horrorfilm Parasite, in zijn dankwoord na het winnen van een Oscar zei: "Zodra je over de ondertitelbarrière van enkele centimers hoog kijkt, ontdek je zo veel meer geweldige films."

We hebben al gezien hoe digitale platforms de muziekduur hebben beïnvloed. Het aantal toptienhits dat minder dan drie minuten duurt is volgens Billboard gestegen met bijna 40%. Is de toename in het gebruik van ondertitels een indicatie dat hetzelfde gaat gebeuren in de filmindustrie? "Ik denk dat we ons alleen moeten realiseren dat als we een film of documentaire van 90 minuten maken, niet iedereen hem afkijkt", zegt Elisa. "Het is niet persoonlijk. Series zijn nu zo succesvol omdat ze korter zijn. Psychologisch is het een minder grote verplichting - slechts twintig of dertig minuten - en toch kijken mensen er uiteindelijk een hele dag naar." Elisa erkent dat de manier waarop mensen films consumeren zeker veranderd is. Er zijn nu zoveel films beschikbaar dat mensen gewoon een film aanzetten om in slaap te vallen of met een half oog kijken terwijl ze andere dingen doen. "Ik denk niet dat we moeten stoppen ze [langere films] te maken, omdat er nog steeds een selecte groep mensen is die er echt om geeft."

"Maar," zegt ze hoopvol, "trends van vroeger komen altijd terug, toch? Misschien willen mensen op een gegeven moment langer blijven zitten en realiseren we ons dat we een film gewoon zouden moeten kunnen afkijken zonder onderbrekingen?"