Ontdek het geheime leven van dinosaurussen

Als we denken aan dinosaurussen, denken we vaak eerder aan de fantasierijke kant, dan aan de praktische kant. En dat is best logisch, toch? Er is tenslotte geen tekort aan films waarin deze prehistorische dieren worden weergegeven als enorme en onkwetsbare roofdieren. Vele waren dat natuurlijk ook, maar net als alle dieren, hadden ze te kampen met ziekten en aandoeningen, zoals kanker, infecties en mogelijk zelfs artritis.

Filippo Bertozzo is nu paleontoloog in het Belgisch Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel, maar in 2021 voltooide hij zijn PhD, waarvoor hij laesies, tumoren, infectieziekten en de pathologie van dinosaurussen bestudeerde. Hij richtte zich vooral op dieren die verwant waren aan iguanodons – grote herbivore dinosaurussen die ongeveer 125 miljoen jaar geleden leefden. "Ik ontdekte een soort met een mogelijk zeer interessante ziekte in twee wervels", herinnert hij zich. "In plaats van gescheiden te worden, zoals gewoonlijk zou moeten gebeuren, werden de wervels ingekapseld in een botovergroei." Het was een fascinerende ontdekking, maar op dat moment was het niet mogelijk om verder onderzoek te doen zonder het hele skelet uit elkaar te halen.

Vandaag houdt dr. Bertozzo (ook wel bekend als @dino_doctor op Instagram) toezicht op de digitalisering van de indrukwekkende dinosauruscollectie van het museum, die dezelfde iguanodon bevat die zijn interesse wekte tijdens zijn PhD. Deze iguanodon werd bijna 150 jaar geleden samen met 29 andere soorten in een steenkoolmijn uitgegraven in Bernissart, vlak bij de Franse grens. De mijnwerkers waren in eerste instantie heel enthousiast over hun ontdekking, omdat ze ten onrechte dachten dat ze een indrukwekkende goudvondst hadden gedaan. Helaas voor hen (maar goed nieuws voor ons) was het 'goud' een glanzend geel mineraal genaamd pyriet (of ijzerkies), dat was gegroeid op wormen. En deze specifieke wormen waren van groot belang bij het behoud van de fossielen van deze belangrijke dinosaurussen.

Dr. Bertozzo zag dit als een kans om unieke inzichten te verkrijgen in het gedrag en de gezondheid van deze eeuwenoude dieren en begon opnieuw de iguanodon met de ongebruikelijke wervels te onderzoeken. Met zijn lengte van zeven meter was hij een van de grootste dinosaurussoorten.

Een bijeenkomst met Anne Schulp, onderzoeker bij het Naturalis Biodiversity Center in Leiden en hoogleraar Vertebrate Paleontology aan de Universiteit Utrecht, heeft hem in contact gebracht met John van Gulik, European Clinical Market Manager CT bij Canon Medical Systems Europe. John nodigde dr. Bertozzo uit op het hoofdkantoor van Canon Medical, zodat hij de botten van de iguanodon kon bekijken met de Acquilion ONE / PRISM Edition CT-scanner.

De scan was een groot succes en bevestigde de vermoedens van dr. Bertozzo: spondyloartritis. "Meestal hebben we een intern beeld van de ziekte nodig. Bij dinosaurussen hebben we meestal alleen botten, geen bloed en genoom, en zacht weefsel is zeer zeldzaam", legt hij uit. "Bij botten kun je aan de buitenkant vaak niet zien wat de pathologie was. Soms kunnen we met een scan van de binnenkant, gemaakt met MR, CT of een andere medische beeldvormingsmethode, nieuwe inzichten opdoen, waardoor paleontologen beter kunnen begrijpen wat er met een dinosaurus is gebeurd en een nauwkeurigere diagnose kunnen stellen."

Deze nieuwe resultaten kunnen ook helpen om meer inzicht te krijgen in de levensstijl van dinosaurussen. Dit is iets wat altijd ongrijpbaar is geweest, omdat, zo legt dr. Bertozzo uit, "we alleen fossielen hadden en je uit botten niet kunt opmaken hoe dinosaurussen leefden. Maar nu, dankzij paleopathologie (het onderzoek naar oude ziekten en letsels), kunnen we steeds meer gegevens verzamelen die ons meer inzicht hierin geven."

Onderzoekers ontdekten bijvoorbeeld onlangs dat triceratopsen – de beroemde dinosaurussen met drie hoorns – op dezelfde manier met elkaar vochten als neushoorns dat vandaag de dag doen. "Pathologen vonden breuken en perforaties in hun schilden die gemaakt zijn door hoorns van andere dinosaurussen." Ook de pachycephalosaurus (wat 'dikhoofdsauriër' betekent) zou zich bezighouden met het 'hoofdvechten', net als rammen, schapen of andere dieren met hoorns of een gewei. En de beruchte tyrannosaurussen beten elkaar in de onderkaak, waarschijnlijk als paringsritueel of zelfs om hun territorium af te bakenen.

Maar zelfs met deze nieuwe ontdekkingen blijven de iguanodons uit Bernissart een hoogtepunt in de paleontologische geschiedenis. "Voordat de dinosaurussen van Bernissart werden gevonden, hadden mensen niet echt een goed idee van hoe dinosaurussen eruitzagen", legt dr. Bertozzo uit. Daarom worden ze beschouwd als een van de eerste bijna volledige dinosaurusskeletten die ooit zijn ontdekt, wat een belangrijke bijdrage leverde aan ons begrip op dat moment, en ons begrip vandaag de dag. Elke ontdekking op het gebied van paleopathologie is een nieuwe kijk op het verleden en, zoals dr. Bertozzo perfect samenvat, "een foto van het prehistorische leven van deze dinosaurussen".

Filippo Bertozzo is een paleontoloog die momenteel als postdoc bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen werkt aan het BRAIN-BELSPO-project, met als doel het holotype van de iguanodon bernissartensis en het skelet van de mantellisaurus atherfieldensis te digitaliseren.

Dit artikel is afkomstig uit het tijdschrift VISIONS van Canon Medical Systems Europe, nummer 39.